Σχόλια στο Ευαγγέλιο της Κυριακής

 «Εγένετο Ιωάννης…κηρύσσων βάπτισμα μετανοίας εις άφεσιν αμαρτιών»

Η μορφή του Ιωάννη του Προδρόμου, στο πρόσωπο του οποίου εκπληρώνονται δύο σημαντικές προφητείες της Παλαιάς Διαθήκης, δεσπόζει στο περιεχόμενο του σημερινού ευαγγελικού αναγνώσματος. 

Στην πρώτη προφητεία σημειώνεται ότι ο Θεός θ’ αποστείλει τον προάγγελό του για να προετοιμάσει το δρόμο για τον ερχομό του Μεσσία, ο οποίος θα φέρει τη σωτηρία στον κόσμο. Στη δεύτερη, ο προφήτης Ησαΐας εμφανίζει τον Πρόδρομο ως «φωνή βοώντος εν τη ερήμω», που συμβουλεύει τους ανθρώπους να ετοιμαστούν για τον ερχομό του Χριστού και ν’ ακολουθήσουν το δρόμο της μετάνοιας. 

«Φωνή βοώντος εν τη ερήμω, ετοιμάσατε την οδόν Κυρίου…». Ο άγιος Ιωάννης κηρύσσει προδρομικά μέσα στην έρημο και προβάλλει το μήνυμα του Ευαγγελίου. «Μετανοείτε ήγγικε γαρ η βασιλεία των ουρανών». Σ’ αυτήν ακριβώς την προδρομική μαρτυρία συμπυκνώνεται το μήνυμα σωτηρίας του Ευαγγελίου και η λύτρωση του ανθρώπου από την αμαρτία.

Όπως μάς πληροφορεί ο Μάρκος, από το ευαγγέλιο του οποίου αντλείται η σημερινή περικοπή, ο Ιωάννης στην έρημο πρόσφερε βάπτισμα μετανοίας «εις άφεσιν αμαρτιών». Όλοι έτρεχαν για να βαπτισθούν από αυτόν στον Ιορδάνη ποταμό, αφού πρώτα εξομολογούνταν τις αμαρτίες τους. Σύμφωνα με τις περιγραφές, ο Ιωάννης έφερε ένδυμα από τρίχες καμήλας και ζώνη δερμάτινη γύρω από τη μέση του, ενώ η τροφή του ήταν πολύ λιτή. Τρεφόταν με μέλι άγριο και ακρίδες. Ο Ιωάννης επειδή ήταν μεγάλη μορφή, σε σημείο μάλιστα που κάποιοι τον εκλάμβαναν ως τον αναμενόμενο Μεσσία, δεν παρέλειπε να διευκρινίζει ότι «έρχεται πίσω μου ο ισχυρότερός μου, που δεν είμαι άξιος ούτε τα υποδήματά του να λύσω. Εγώ σας βαπτίζω με νερό, εκείνο όμως θα σας βαπτίσει στο Άγιο Πνεύμα».

Φωνή βοώντος

Η έκφραση «φωνή βοώντος εν τη ερήμω», αποτυπώνει την όλη παρουσία του Ιωάννου του Προδρόμου. Στην πνευματική ερημία που αναδυόταν έντονα και στη δική του εποχή, μέσα στην τραγικότητα που προκαλεί η αμαρτία, μέσα στη γενικότερη απελπισία που κυριαρχούσε στους ανθρώπους, προετοίμασε το δρόμο για τον ερχομό του Χριστού, με την προτροπή «μετανοείτε». 

Η μετάνοια, δεν είναι βέβαια μια επιφανειακή κατάσταση, ούτε πολύ περισσότερο μια ηθικολογία, αλλά μια βαθιά υπαρκτική στάση, που αλλάζει ολόκληρο το είναι του ανθρώπου και τον καθιστά δεκτικό στην αγάπη του Θεού. Τον ετοιμάζει για να δεχθεί το σωτήριο μήνυμά του. Να εισέλθει στη Βασιλεία του, η οποία είναι τόσο κοντά.

Πολλοί ήταν εκείνοι που συνέρρεαν για ν’ ακούσουν το κήρυγμα του Ιωάννη και ακολούθως να βαπτισθούν στον Ιορδάνη ποταμό, εμπνεόμενοι από την όλη παρουσία του. Αυτό όμως δεν ήταν το τέρμα, αλλά μόνο η αρχή. Η αρχή μιας πορείας που οδηγούσε στο Σωτήρα Χριστό και παρέπεμπε κατευθείαν στο πρόσωπό του. Γι’ αυτό και ο Ιωάννης δεν αφήνει τους ανθρώπους να επαναπαυθούν μόνο στη δική του διδασκαλία, ούτε να περιοριστούν μόνο στο δικό του βάπτισμα ή ακόμα στο δικό του πρόσωπο. 

Δείχνει με το κήρυγμα και το βάπτισμά του τον Χριστό, ο οποίος δεν θα προσφέρει απλά την συγχώρεση στους ανθρώπους, αλλά την πνευματική ανακαίνιση και την πραγματική σωτηρία. Γι’ αυτό και γίνεται σαφής διάκριση ανάμεσα στο δικό του βάπτισμα, το οποίο επικεντρώνεται στο νερό, και στο βάπτισμα που θα εγκαινίαζε ο Χριστός εν Αγίω Πνεύματι.

Πνευματική αναγέννηση

Η μετοχή στη χάρη του Αγίου Πνεύματος, η πνευματική ανακαίνιση του ανθρώπου και η δυνατότητα να βιώνει τη χαρά της παλιγγενεσίας, προϋποθέτει το πέρασμα από το δρόμο της μετάνοιας, τον οποίο άνοιγε η παρουσία της μεγάλης μορφής του Ιωάννη του Προδρόμου. Χωρίς τη μετάνοια, η οποία μεταφράζεται σε στάση ζωής απέναντι στον Θεό και το συνάνθρωπο, αλλά και την κτίση ολόκληρη, ο άνθρωπος δεν μπορεί να γίνει δέκτης της Χάριτος του Θεού. 

Η μετάνοια, η εσωτερική δηλαδή κάθαρση από τα πάθη και τις συνέπειες της αμαρτίας και η συμμετοχή στην κοινωνία αγάπης που ξεδιπλώνει ο Θεός μέσα στην ευρυχωρία της Εκκλησίας, είναι οι σταθερές προϋποθέσεις για να εγκολπωθεί ο άνθρωπος το μήνυμα του Ευαγγελίου για τη σωτηρία του. Πραγματικά, το μεγαλείο της αγάπης του Θεού προς τον άνθρωπο φανερώνεται από τις δωρεές και τα χαρίσματά του. Μια τέτοια δωρεά είναι και η μετάνοια, η οποία συνιστά μια ευλογημένη εκκίνηση για μια καινούργια εν Χριστώ ζωή.

Αγαπητοί αδελφοί, ίσως ο σημερινός άνθρωπος μέσα από τις συνθήκες που επικρατούν στην καθημερινή του ζωή και την τύρβη της καθημερινότητας να δυσκολεύεται να κατανοήσει το βαθύτερο νόημα της μετάνοιας, ως νέου τρόπου ύπαρξης και ζωής. Ίσως η προτροπή της Εκκλησίας για μια τέτοια ευλογημένη πορεία ν’ ακούγεται σαν «φωνή βοώντος εν τη ερήμω», δηλαδή σαν κάτι το άπιαστο. Ωστόσο, η αλήθεια, μέσα από την οποία μπορεί ν’ αναπηδήσει το χαροποιό μήνυμα της ζωής, βρίσκεται μόνο στον Χριστό και στην Εκκλησία του. 

Ο άνθρωπος βλέπουμε να βυθίζεται ολοένα και περισσότερο σε κρίσεις και αδιέξοδα, ενόσω αφήνει την ύπαρξή του αποσυνδεδεμένη από την παρουσία του Σωτήρα και Λυτρωτή Χριστού. Ζώντας μάλιστα τις πρώτες μέρες ενός καινούργιου χρόνου και με τα τραγικά αδιέξοδα να υψώνονται μπροστά μας από τις λογής κρίσεις που μάς κυκλώνουν, ας αφουγκραστούμε το εκκωφαντικό σε νόημα και βάθος μήνυμα της ερήμου. Μέσα στην «έρημο» του σημερινού κόσμου. 

Ας αφήσουμε κι εμείς τον εαυτό μας να εισέλθει στην «οδό του Κυρίου», για να εξανθήσει η έρημος που ζούμε. Όπως μας δείχνουν την πορεία και οι μεγάλες μορφές που τιμούμε σήμερα, ο Μαλαχίας ο Προφήτης και ο Γόρδιος ο Μάρτυρας, ας βιώσουμε το πολυδύναμο νόημα της μετάνοιας με το «απελθείν» όχι εις τόπο έρημο, έξω του κόσμου, αλλά «απελθείν εις ερημίαν των παθών μας». Γένοιτο.